μαθημα "ιατρικη και επιστημες του ανθρωπου" (μουσειο ιατρικησ)
- ΑΚΑΔ. ΕΤΟΣ 2019-20
- Το Μουσείο Ιατρικής Κρήτης στο πλαίσιο του προπτυχιακού μαθήματος της Ιατρικής Σχολής Ιατρική και Επιστήμες του Ανθρώπου (Medical Humanities) διοργανώνει κύκλο επτά σεμιναρίων με θέμα «Πολιτισμός και Άνθρωπος: μία διαχρονική προσέγγιση» (Επιστημονικός Υπεύθυνος: Διευθυντής Μουσείου Ιατρικής Κρήτης, Καθηγητής Ιατρικής Σχολής Ι. Μουζάς). Τα μαθήματα βασίζονται στη διαθεματική σύνδεση της Ιατρικής με τις ανθρωπιστικές και κοινωνικές επιστήμες. Σε αυτό το πλαίσιο οι διδάσκοντες των μαθημάτων προέρχονται από διαφορετικούς χώρους έρευνας.
Τα σεμινάρια είναι ανοικτά και προσφέρονται δωρεάν εκτός από τους φοιτητές της Ιατρικής και σε φοιτητές του Πανεπιστημίου Κρήτης καθώς και σε μη φοιτητές. Σε όσους συμμετάσχουν σε όλες τις διαλέξεις θα δοθεί βεβαίωση παρακολούθησης.
To πρόγραμμα των διαλέξεων για το χρονικό διάστημα 06.11.19- 18.12.19 (αίθουσα Τσαμπαρλάκη, Μουσείο Ιατρικής Κρήτης, Ιατρική Σχολή, Πανεπιστημιούπολη Βουτών, 14.00-16.00) είναι το ακόλουθο:
Tε. 06/11/19 Ο ύπνος στην υγεία και τον πολιτισμό, Σοφία Σχίζα, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Ιατρικής Παν/μίου Κρήτης.
Τε. 13/11/19 Αφηγηματική Ιατρική και αρχαίο θέατρο: o ρόλος της ενσυναίσθησης, Βασιλική Καμπουρέλλη, Ε.ΔΙ.Π. Ιατρικής Παν/μίου Κρήτης (Μουσείο Ιατρικής).
Τε. 20/11/19 Γνώση θανάτου: αρχαιότητα και σύγχρονες αντιλήψεις, Ιωάννης Σουγκλάκος, Επίκουρος Καθηγητής Ιατρικής Παν/μίου Κρήτης- Βασιλική Καμπουρέλλη Ε.ΔΙ.Π. (Μουσείο Ιατρικής).
Τε. 27/11/19 Ασκληπιεία και Δημόσια Υγεία στην Αρχαία Ελλάδα- Βίαιοι θάνατοι στην αρχαιότητα: Ιατροδικαστική προσέγγιση, Μαριάννα Καραμάνου, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Ιατρικής Παν/μίου Κρήτης- Έλενα Κρανιώτη, Επίκουρη Καθηγήτρια Ιατρικής Παν/μίου Κρήτης.
Τε. 04/12/19 Μινωικό σώμα: Στοιχεία ανατομικής του ανθρώπινου σώματος στις αναπαραστάσεις της Εποχής του Χαλκού στο Αιγαίο, Δημήτριος Σφακιανάκης, αρχαιολόγος, Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου.
Τε. 11/12/19 Το ανθρώπινο σώμα στην τέχνη: μια διαχρονική προσέγγιση, Ιωάννης Τσιαούσης, Αναπληρωτής Καθηγητής Ιατρικής Παν/μίου Κρήτης.
Τε. 18/12/19 Αρχαίες διαμάχες για τη σχέση σώματος και ψυχής, Χάρης Πλατανάκης, Επίκουρος Καθηγητής Ελληνικής & Ρωμαϊκής Πολιτικής Σκέψης, Ε.Κ.Π.Α.
Για την άρτια διοργάνωση των σεμιναρίων, παρακαλούμε όσους ενδιαφέρονται να δηλώσουν συμμετοχή: στην ηλεκτρονική φόρμα https://tinyurl.com/yyndk6oe
ή στην ηλεκτρονική διεύθυνση: [email protected] μέχρι τις 04/11/19.
Χάρτης για την ακριβή τοποθεσία του Μουσείου Ιατρικής μέσω Google maps βρίσκεται στο: https://tinyurl.com/yyu5wb7f
Πληροφορίες: Δρ Βασιλική Καμπουρέλλη, Μουσείο Ιατρικής Κρήτης, τηλ.: 2810-394680,
e-mail: [email protected], [email protected]. - ΑΚΑΔ. ΕΤΟΣ 2018-19, ΕΑΡΙΝΟ ΕΞΑΜΗΝΟ, ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ 05.04.19- 17.05.19
Το Μουσείο Ιατρικής Κρήτης στο πλαίσιο του προπτυχιακού μαθήματος της Ιατρικής Σχολής Ιατρική και Επιστήμες του Ανθρώπου (Medical Humanities) διοργανώνει κύκλο έξι σεμιναρίων με θέμα «Τέχνες και Άνθρωπος» (Επιστημονικός Υπεύθυνος: Διευθυντής Μουσείου Ιατρικής Κρήτης, Καθηγητής Ιατρικής Σχολής Ι. Μουζάς). Τα σεμινάρια βασίζονται στη διαθεματική σύνδεση της Ιατρικής με τις ανθρωπιστικές και κοινωνικές επιστήμες. Σε αυτό το πλαίσιο οι εισηγητές των μαθημάτων προέρχονται από διαφορετικούς χώρους έρευνας.
Με αφορμή ένα κείμενο οι ομιλητές παρουσιάζουν διεπιστημονικά θέματα από τη φιλοσοφία, τη βιολογία, τις νευροεπιστήμες, τη γλωσσολογία και τη λογοτεχνία. Μετά το τέλος της ομιλίας ακολουθεί ελεύθερη συζήτηση με το κοινό.
Τα σεμινάρια είναι ανοικτά και προσφέρονται δωρεάν εκτός από τους φοιτητές της Ιατρικής και σε φοιτητές του Πανεπιστημίου Κρήτης καθώς και στο ευρύτερο κοινό.
Στον κύκλο σεμιναρίων που θα διεξαχθεί κατά το χρονικό διάστημα 05.04.19- 17.05.19 θα προσφερθούν τα ακόλουθα μαθήματα:
- Κωνσταντίνος Ανδρουλιδάκης, Καθηγητής Φιλοσοφίας Παν/μίου Κρήτης, «Η ελευθερία του ανθρώπου – Αυταπάτη ή πραγματικότητα;», Παρασκευή 05.04.19 (Επιμελητήριο Ηρακλείου, Αίθουσα Καρούζου, 17.00-18.45).
- Κίτσος Λούης, Καθηγητής Βιολογίας Παν/μίου Κρήτης, «Άνθρωποι και μικρόβια», Παρασκευή 12.04.19 (Μουσείο Φυσικής Ιστορίας, Αίθουσα πολυμέσων, 17.00-18.45).
- Παναγιώτης Μήτσιας, Καθηγητής Ιατρικής Παν/μίου Κρήτης, Πέμπτη 18.04.19 (Μουσείο Φυσικής Ιστορίας, Αίθουσα πολυμέσων, 17.00-18.45). Ο τίτλος της ομιλίας του κ. Μήτσια θα ανακοινωθεί αργότερα.
- Βασιλική Καμπουρέλλη, Ε.ΔΙ.Π. Ιατρικής (Μουσείο Ιατρικής), «Ενσυναίσθηση και Λογοτεχνία», Παρασκευή 10.05.19 (Μουσείο Φυσικής Ιστορίας, Αίθουσα πολυμέσων, 17.00-18.45).
- Ιωάννης Μουζάς, Καθηγητής Ιατρικής Παν/μίου Κρήτης, «Πώς αλλάζει ο άνθρωπος;», Τρίτη 14.05.19 (Επιμελητήριο Ηρακλείου, Αίθουσα Καρούζου, 17.00-18.45).
- Αλέξης Καλοκαιρινός, Καθηγητής Γλωσσολογίας Παν/μίου Κρήτης, «Τι συμβαίνει στην ποίηση;», Παρασκευή 17.05.19 (Μουσείο Φυσικής Ιστορίας, Αίθουσα πολυμέσων, 17.00-18.45).
* Ευχαριστούμε το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας για την παραχώρηση της αίθουσας Πολυμέσων τον Απρίλιο και τον Μάιο και το Επιμελητήριο Ηρακλείου για την παραχώρηση της αίθουσας Καρούζου στις 05.04.19 και 14.05.19.
Κύκλος σεμιναρίων MIK: «Τέχνες και Άνθρωπος»
6o σεμινάριο ΜΙΚ
Το έκτο σεμινάριο του κύκλου μαθημάτων με θέμα «Τέχνες και Άνθρωπος» (Επιστημονικός Υπεύθυνος: Διευθυντής Μουσείου Ιατρικής Κρήτης, Καθηγητής Ιατρικής Σχολής Ι. Μουζάς) με ομιλητή τον Αλέξη Καλοκαιρινό, Καθηγητή Γλωσσολογίας Παν/μίου Κρήτης, με θέμα: «Τι συμβαίνει στην ποίηση;» θα διεξαχθεί την Παρασκευή 17.05.19 (Μουσείο Φυσικής Ιστορίας, Αίθουσα πολυμέσων, 17.00-18.45).
Ακολουθεί η περίληψη της ομιλίας του Καθηγητή Αλέξη Καλοκαιρινού:
Τι συμβαίνει στην ποίηση;
Τι είναι η ποίηση; Θα προσεγγίσουμε το ερώτημα από τη σκοπιά μιας βιολογικά ενήμερης θεωρίας της γλώσσας. Η ποίηση είναι μια αρχέγονη γλωσσική δραστηριότητα του ανθρώπου, κάτι που «γίνεται με τη γλώσσα». Η γλώσσα χαρακτηρίζει το ανθρώπινο είδος και συμβάλλει δραστικά στη συγκρότηση μιας νόησης και μιας κοινωνικότητας που είναι ιδιαίτερες μέσα στο ζωικό βασίλειο.
Τι κάνουμε όταν δημιουργούμε ποίηση; Τι κάνουμε όταν προσλαμβάνουμε την ποίηση; Στη σύγχρονη εποχή τα ερωτήματα παίρνουν πρωτίστως τη μορφή: Τι κάνουμε όταν γράφουμε ποίηση; Τι κάνουμε όταν διαβάζουμε ποίηση; Και όλα τους συνοψίζονται έτσι: Τι μας συμβαίνει όταν δινόμαστε στην ποίηση;
Στο μάθημα αυτό θα προσπαθήσουμε να ορίσουμε τα πλαίσια μέσα στα οποία τα παραπάνω ερωτήματα θα μπορούσαν να συζητηθούν μ’ ένα τρόπο που συμβάλλει στην κάλυψη της ανάγκης μας να κατανοήσουμε την ανθρώπινη συνθήκη, αναγνωρίζοντας πάντως ότι και αυτή η αναζήτηση έχει όρια και ότι τα όριά της είναι ίσως εκείνα που μας δείχνουν την ανθρώπινη ύπαρξη, δηλαδή μας επιστρέφουν στο ανθρώπινο είναι.
Η συμμετοχή στο μάθημα δεν προϋποθέτει ειδικές γνώσεις, αλλά μόνο περιέργεια και ενδιαφέρον για ερωτήματα όπως αυτά.
5o σεμινάριο ΜΙΚ
Το πέμπτο σεμινάριο του κύκλου μαθημάτων με θέμα «Τέχνες και Άνθρωπος» (Επιστημονικός Υπεύθυνος: Διευθυντής Μουσείου Ιατρικής Κρήτης, Καθηγητής Ιατρικής Σχολής Ι. Μουζάς) με ομιλητή τον Ιωάννη Μουζά, Καθηγητή Ιατρικής Παν/μίου Κρήτης, και με θέμα «Πώς αλλάζει ο άνθρωπος;» θα διεξαχθεί την Τρίτη 14.05.19 (Επιμελητήριο Ηρακλείου, Αίθουσα Καρούζου, 17.00-18.45).
Ακολουθεί περίληψη της ομιλίας:
Πώς αλλάζει ο άνθρωπος;
Στη ζωή μας πολλές αλλαγές έρχονται απλά ως αποτέλεσμα του χρόνου που περνάει: αλλαγές στις απόψεις μας, αλλαγές στην εμφάνιση, στις σωματικές δυνατότητες. Άλλες αλλαγές σχετίζονται άμεσα με τα λεγόμενα στρεσογόνα γεγονότα της ζωής, δηλαδή τις δοκιμασίες. Όμως, υπάρχουν και αλλαγές σε μας που εμείς οι ίδιοι επιδιώκουμε να γίνουν. Συχνά οι αλλαγές αυτές έχουν σχέση με την συμπεριφορά μας, με τις συνήθειές μας, με τον τρόπο που ζούμε.
Υπάρχουν κοινές διαδικασίες στην διαδρομή μιας αλλαγής συμπεριφοράς στον άνθρωπο. Υπάρχουν τρόποι με τους οποίους υποβοηθείται η αλλαγή. Υπάρχουν προσεγγίσεις που ευνοούν και άλλες που δυσχεραίνουν την αλλαγή. Μια συζήτηση μπορεί να ευνοεί ή όχι την αλλαγή. Ένα περιβάλλον, ομοίως. Τι γνωρίζουμε σήμερα για τα θέματα αυτά;
Στην παρουσίαση αυτή θα παρουσιάσουμε δεδομένα από την έρευνα των φαινομένων της αλλαγής. Η έρευνα στο πεδίο αυτό έχει βοηθήσει στην απάντηση πολλών ερωτημάτων για το πώς και το γιατί συμβαίνει μια αλλαγή. Θα μιλήσουμε για την φυσική αλλαγή, την βραχεία παρέμβαση, το κίνητρο για αλλαγή και την κινητοποίηση, την σωκρατική «μαιευτική» μέθοδο και την αξιοποίηση της ανθρώπινης επικοινωνίας, της ενσυναίσθησης με σκοπό να φτάσουμε μαζί με το άτομο που θέλει να αλλάξει στο σημείο να μιλάει το ίδιο το άτομο για την αλλαγή που θέλει να επιχειρήσει.
4o σεμινάριο ΜΙΚ
Το τέταρτο σεμινάριο του κύκλου μαθημάτων με θέμα «Τέχνες και Άνθρωπος» (Επιστημονικός Υπεύθυνος: Διευθυντής Μουσείου Ιατρικής Κρήτης, Καθηγητής Ιατρικής Σχολής Ι. Μουζάς) με ομιλήτρια τη δρ. Βασιλική Καμπουρέλλη, Ε.ΔΙ.Π. Ιατρικής Σχολής (Μουσείο Ιατρικής) και με θέμα "Ενσυναίσθηση και Λογοτεχνία" θα διεξαχθεί την Παρασκευή 10.05.19, στην Αίθουσα Πολυμέσων του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Κρήτης (17.00-18.45).
Ακολουθεί περίληψη της ομιλίας του 4ου σεμιναρίου:
Ενσυναίσθηση και λογοτεχνία
Εισαγωγικό κείμενο: αποσπάσματα από την ιστορία «Σκότος επί γης Αιγύπτου» από τη συλλογή διηγημάτων του ιατρού- συγγραφέα Μιχαήλ Μπουλγκάκωφ Σημειώσεις ενός νεαρού γιατρού και ένα σύντομο απόσπασμα από το αντίστοιχο επεισόδιο της σειράς του BBC Α Young Doctor’s Notebook.
Η ενσυναίσθηση είναι η νοητική ικανότητα με την οποία μπορούμε να καταλαβαίνουμε τις δικές μας νοητικές καταστάσεις και, με βάση αυτές τις εμπειρίες, να αντιλαμβανόμαστε τις προθέσεις, τα συναισθήματα και τις πράξεις των άλλων. Τα τελευταία χρόνια οι πληροφορίες για την ενσυναίσθηση είναι περισσότερες λόγω των ραγδαίων εξελίξεων στο χώρο των νευροεπιστημών και της γνωσιακής επιστήμης. Σε αυτό το πλαίσιο εξετάζεται και η σχέση της ενσυναίσθησης με τη λογοτεχνία και συγκεκριμένα αν αναπτύσσεται αυτή η ικανότητα με την ανάγνωση λογοτεχνικών έργων και πώς συνδέεται η ενσυναίσθηση με την «εμπλοκή» των αναγνωστών στον αφηγηματικό κόσμο του συγγραφέα. Θα σχολιαστεί ειδικότερα η περίπτωση όπου στο λογοτεχνικό έργο θίγεται ένα θέμα πολύ συχνό στην καθημερινή ζωή, αυτό της εξαπάτησης και της επίδρασής της στους χαρακτήρες του έργου αλλά και στην ανταπόκριση των αναγνωστών.
Ειδικότερα όσον αφορά στους ιατρούς αυτή η «αναγνωστική εμπλοκή» μπορεί να είναι ιδιαίτερα σημαντική: η Αφηγηματική Ιατρική, μία διαθεματική προσέγγιση της Ιατρικής και των Ανθρωπιστικών Σπουδών (Medical Humanities), δίνει έμφαση μεταξύ άλλων στην εξοικείωση των γιατρών με λογοτεχνικά κείμενα, καθώς η καλλιέργεια της ενσυναίσθησής τους οδηγεί στην ουσιαστικότερη επικοινωνία με τους ασθενείς και, επομένως, στη δημιουργία σχέσης εμπιστοσύνης μεταξύ ιατρού και ασθενών με αποτέλεσμα την επιτυχία στην ιατρική πράξη.
3o σεμινάριο ΜΙΚ
Το τρίτο σεμινάριο του κύκλου μαθημάτων με θέμα «Τέχνες και Άνθρωπος» (Επιστημονικός Υπεύθυνος: Διευθυντής Μουσείου Ιατρικής Κρήτης, Καθηγητής Ιατρικής Σχολής Ι. Μουζάς) με ομιλητή τον Καθηγητή Νευρολογίας, Διευθυντή Νευρολογικής Κλινικής ΠΑΓΝΗ, Παναγιώτη Μήτσια και με θέμα «Η μάστιγα των αγγειακών εγκεφαλικών επεισοδίων: πρόληψη, θεραπεία, αποκατάσταση» θα διεξαχθεί αύριο, Πέμπτη 18.04.19, στην Αίθουσα Πολυμέσων του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Κρήτης (17.00-18.45).
Ακολουθεί περίληψη της ομιλίας:
Η ΜΑΣΤΙΓΑ ΤΩΝ ΑΓΓΕΙΑΚΩΝ ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΩΝ ΕΠΕΙΣΟΔΙΩΝ:
ΠΡΟΛΗΨΗ, ΘΕΡΑΠΕΙΑ, ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ
Παναγιώτης Μήτσιας
Καθηγητής Νευρολογίας
Διευθυντής Νευρολογικής Κλινικής ΠΑΓΝΗ
Τα αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια (ΑΕΕ) είναι μία σύγχρονη ιατρική, προσωπική, κοινωνική και οικονομική μάστιγα. Είναι η πρώτη αιτία μείζονος αναπηρίας και η δεύτερη αιτία θανάτου στον κόσμο.
Καμία ηλικία, φύλο ή φυλή ανθρώπων δεν είναι απόλυτα προφυλαγμένη από αυτά. Μπορούν να συμβούν σε όλους μας. Όμως, το 80% των ΑΕΕ συμβαίνει στο 20% του πληθυσμού, κυρίως δηλαδή σε άτομα τα οποία φέρουν επιβάρυνση λόγω των λεγομένων παραγόντων κινδύνου για ΑΕΕ, όπως είναι η ηλικία, η κληρονομικότητα, η κολπική μαρμαρυγή, η υπέρταση, το κάπνισμα, ο σακχαρώδης διαβήτης, η παχυσαρκία και η έλλειψη σωματικής άσκησης. Η μεγάλη δυστυχία είναι ότι το 90% των ΑΕΕ μπορεί να προληφθούν με μεθοδικό έλεγχο και θεραπεία των θεραπεύσιμων παραγόντων κινδύνου. Δυστυχώς όμως, για πολλούς λόγους, η κοινωνία μας απέχει πολύ από την πλήρη και ορθή εφαρμογή αυτών των θεραπευτικών μεθόδων.
Τα ΑΕΕ τα ταξινομούμε σε δύο τύπους, τα αιμορραγικά και τα ισχαιμικά. Η μεγάλη πλειονότητά τους είναι ισχαιμικά ΑΕΕ (περίπου 80% του συνόλου). Η διάγνωση τους απαιτεί κλινική γνώση και εξειδικευμένες απεικονιστικές και άλλες εξετάσεις.
Όταν ένας ασθενής πάθει ΑΕΕ, το πρώτο ερώτημα που αναφύεται είναι αν αυτό μπορεί να θεραπευθεί άμεσα με στόχο την αναστροφή της πορείας του και την εξάλειψη ή τουλάχιστον βελτίωση της συνεπαγόμενης αναπηρίας ή και θανάτου. Από την δεκαετία του 1990 μέχρι τώρα έχει επέλθει τρομακτική πρόοδος στον τομέα αυτό με την μελέτη και έγκριση θεραπειών, αρχικά της ενδοφλέβιας θρομβόλυσης και κατόπιν της μηχανικής θρομβεκτομής. Οι θεραπείες αυτές μπορούν να εφαρμοσθούν στις πρώτες ώρες από την έναρξη των συμπτωμάτων και συμβάλλουν σε σημαντική βελτίωση ή και πλήρη αντιστροφή της αναπηρίας. Η χρήση τους απαιτεί οργανωμένο σύστημα και ταχύτατη διάγνωση και λήψη αποφάσεων, γιατί η καθυστέρηση συμβάλλει σε χειρότερα αποτελέσματα. Time is brain.
Ένας άλλος μείζων πυλώνας της θεραπείας των ΑΕΕ είναι η αποκατάσταση της λειτουργικότητας των ασθενών. Η πλειονότητα των ασθενών θα χρειασθεί φυσικοθεραπεία ή και παραμονή σε κέντρο αποκατάστασης. Έως και σήμερα δεν υπάρχει κάποια θεραπεία που να αναστρέφει την αναπηρία των ΑΕΕ μετά από τις πρώτες ώρες και η οποία να έχει εγκριθεί για αυτή την χρήση. Γίνονται όμως εξαιρετικές ερευνητικές προσπάθειες για την κατανόηση του μυστηρίου της λειτουργικής αποκατάστασης κατεστραμμένου εγκεφαλικού ιστού και την μεγιστοποίηση των θετικών αποτελεσμάτων με χρήση φαρμακευτικών ουσιών, κυτταρικών θεραπειών καθώς και εμφυτεύσιμων συσκευών. Στην δεκαετία που διανύουμε πιστεύω ότι θα δούμε τρομακτική πρόοδο σε αυτό τον τομέα προς όφελος των ασθενών και της κοινωνίας.
Τo δεύτερο σεμινάριο του κύκλου με ομιλητή τον Καθηγητή Βιολογίας Κίτσο Λούη και με θέμα «Άνθρωποι και μικρόβια» θα διεξαχθεί την Παρασκευή 12.04.19 στην Αίθουσα Πολυμέσων του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Κρήτης (17.00-18.45).
Ακολουθεί περίληψη της ομιλίας:
Άνθρωποι και μικρόβια
Πέρασαν περίπου 200 χρόνια από την ανακάλυψή τους, στα τέλη του 17ου αιώνα, μέχρι να συνδεθούν τα μικρόβια με την πρόκληση των λοιμώξεων, από τις δουλειές των Pasteur και Koch. Μετά, κάπου 100 έτη αργότερα, ανακαλύψαμε πως εκτός από τις «κλασσικές» μεταδοτικές νόσους τα μικρόβια είναι μπλεγμένα και με άλλες ασθένειες που, πριν, νομίζαμε πως οφείλοντο σε εντελώς διαφορετικές αιτίες. Και αν συμπεριλάβουμε και τους ιούς στα μικρόβια, τότε θα συνειδητοποιήσουμε πως ακόμα και πολλοί καρκίνοι δεν είναι άλλο παρά «λοιμώξεις». Με άλλα λόγια, μπορούμε να παραπέμψουμε τα μικρόβια στο δικαστήριο ως τον χειρότερο serial killer της ανθρωπότητας; Η απάντηση, βεβαίως, είναι όχι. Χωρίς μικρόβια δεν θα είχαμε τυρί και γιαούρτι. Δεν θα είχαμε κρασί και τσικουδιά. Δεν θα είχαμε πολλά φάρμακα και πολλά εδάφη θα ήταν χέρσα και θα… πεινάγαμε. Τέλος, δεν θα είχαμε παρέα στην ζωή μας, αφού ο υγιής άνθρωπος κουβαλάει πάνω του και μέσα του 300 τρισεκατομμύρια βακτήρια, χωρίς τα οποία η ζωή του, όπως την γνωρίζουμε σήμερα, δεν θα ήταν δυνατή. Πρέπει να καταλάβουμε καλύτερα τις στενές σχέσεις του ανθρώπινου οργανισμού και τις αλληλεπιδράσεις του με το «μικροβίωμά» του, έτσι ώστε να τιθασεύσουμε δυνάμει «κακούς γείτονες» (ή, μάλλον, συγκατοίκους) και να εκμεταλλευτούμε τον άλλο μας εαυτό για ένα καλύτερο και υγιές μέλλον.
To πρώτο σεμινάριο του κύκλου με ομιλητή τον Καθηγητή Φιλοσοφίας Κωνσταντίνο Ανδρουλιδάκη και με θέμα «Η ελευθερία του ανθρώπου – Αυταπάτη ή πραγματικότητα;» πραγματοποιήθηκε την Παρασκευή 05.04.19 στην Αίθουσα Καρούζου του Επιμελητηρίου Ηρακλείου (17.00-18.45).
Ακολουθεί περίληψη της ομιλίας:
«Είναι ο άνθρωπος ελεύθερος να αποφασίζει και να δρα όπως θέλει ή είναι υποταγμένος σε πολλαπλές αναγκαιότητες; Για να προσεγγίσομε το σύνθετο αυτό ερώτημα, θα χρειαστεί πρώτα να διακρίνομε τις διαφορετικές σημασίες της έννοιας της ελευθερίας. Κυρίως θα επικεντρωθούμε στο ζήτημα της ελευθερίας της θέλησης, το οποίο τίθεται λόγω της παραδοχής ότι ο άνθρωπος υπόκειται και υποτάσσεται στη φυσική αναγκαιότητα, αλλά και σε άλλες μορφές αναγκαιότητας, λ.χ. στην κοινωνική και την ψυχική. Το ζήτημα για τον άνθρωπο δεν είναι απλώς θεωρητικό αλλά κυρίως πρακτικό και βαθιά υπαρξιακό, επειδή οι θεμελιώδεις έννοιες της ηθικής αλλά και του Δικαίου (λ.χ. το καθήκον, η υποχρέωση, η ευθύνη, ο καταλογισμός κ.α.) προϋποθέτουν και απαιτούν την ελευθερία του δρώντος με το νόημα: ότι μπορούσε κατά τον χρόνο της πράξης να δράσει ελεύθερα και υπεύθυνα ή, σε περίπτωση παράβασης του καθήκοντός του, ότι μπορούσε (δηλ. είχε τη δυνατότητα) να πράξει διαφορετικά.
Έπειτα από μια συνοπτική επισκόπηση ορισμένων από τις κυριότερες φιλοσοφικές προσεγγίσεις του προβλήματος της ελευθερίας, θα επιχειρήσομε να αναζητήσομε και να σκιαγραφήσομε μια δυνατότητα λύσης του. Κρίσιμο για το εγχείρημά μας είναι το ερώτημα: Τι είναι ο άνθρωπος;»
Σύντομη ενδεικτική βιβλιογραφία 1ου σεμιναρίου
Κωνσταντίνος Ανδρουλιδάκης, «Η ελευθερία του ανθρώπου»
Α΄ Βασική βιβλιογραφία
Παπανούτσος, Ε.Π., Ηθική, Αθήνα: Νόηση 2010
---, Ο νόμος και η αρετή, Αθήνα: Δωδώνη 1974 (&ανατυπ.)
Σαργέντης, Κ., Το πρόβλημα της ελεύθερης βούλησης, Αθήνα: Νήσος 2012
Kane, R., Introduction to Free Will, Οξφόρδη: Oxford University Press 2005
---, (επιμ.), The Oxford Handbook of Free Will, Οξφόρδη: Oxford University Press 2005
Keil, G., Willensfreiheit, Βερολίνο: W. de Gruyter 2007
Nida-Rümelin, J., Über die menschliche Freiheit, Στουτγάρδη: Reclam 2011
Tress, W.- Heinz, R. (επιμ.), Willensfreiheit zwischen Philosophie, Psychoanalyse und Neurobiologie, Γοτίγγη: Vandenhoeck & Ruprecht 2007
Watson, G. (επιμ.), Free Will, Οξφόρδη: Oxford University Press 2003
Β΄ Φιλοσοφικά κείμενα
Αριστοτέλης, Ηθικά Νικομάχεια, Γ΄ 1-8
Επίκτητος, Εγχειρίδιον, μετάφρ. Ν.Μ. Σκουτερόπουλος, Αθήνα: Στιγμή 1993
Κικέρων, De fato
Αυγουστίνος, De libero arbitrio
Βοήθιος (Boethius), De consolationephilosophiae
Έρασμος (Erasmus), De libero arbitrio
T. Hobbes, Leviathan (Β΄, κεφ. 21)
Σπινόζα (Spinoza), Tractatustheologico-politicus
J. Locke, An Essay Concerning Human Understanding (Δοκίμιο για την ανθρώπινη νόηση)(Β΄, κεφ. 21)
D. Hume, An Inquiry Concerning Human Understanding (Έρευνα για την ανθρώπινη νόηση)
I. Καντ, Θεμελίωση της μεταφυσικής των ηθών, μετάφρ., σχόλια, επίμετρο Κ. Ανδρουλιδάκης, Ηράκλειο: ΠΕΚ 2017
Ι. Καντ, Κριτική του πρακτικού Λόγου, μετάφρ., σχόλια, επιλεγόμενα Κ. Ανδρουλιδάκης, Αθήνα: Εστία, 6η έκδ., 2015
Ι. Καντ, Μεταφυσική των ηθών, μετάφρ., σχόλια, επιλεγόμενα Κ. Ανδρουλιδάκης, Αθήνα: Σμίλη 2013
Ι. Καντ, Επιλογή από το έργο του, μετάφρ., σημειώσεις Κ. Ανδρουλιδάκης, Αθήνα: Στιγμή 2008
Φ. Σίλλερ, Επιλογή από το έργο του, μετάφρ. Κ. Ανδρουλιδάκης, Αθήνα: Στιγμή 2015
A. Schopenhauer, Περί της ελευθερίας της βούλησης, μετάφρ. Μ. Παντούλιας, Δ. Υφαντής, Αθήνα: Ροές 2016
J. St. Mill, Περί ελευθερίας, μετάφρ. Ν. Μπαλής, Αθήνα: Επίκουρος 1983
Φ. Νίτσε, Ανθρώπινα, πολύ ανθρώπινα, μετάφρ. Ζ. Σαρίκας, Θεσσαλονίκη: Πανοπτικόν 2010
W. James, “The Dilemma of Determinism”, Essays on Faith and Morals, Νέα Υόρκη: Longmans, Green & Co. 1949
- Aκαδ. έτος 2018-19 Χειμερινό εξάμηνο
Το μάθημα είναι ανοικτό στο κοινό ενώ προγραμματίζεται και η διαδικτυακή πρόσβαση σε αυτό στο εγγύς μέλλον.
Αίθουσα: Μουσείο Ιατρικής Κρήτης
Ημέρες και Ώρες: Τετάρτη 4-6 μμ
Θεματικοί κύκλοι: Ι. Ιατρική και Φιλοσοφία, ΙΙ. Ιατρική και Λογοτεχνία, ΙΙΙ. Ιατρική, Ιστορία και Τέχνη.
Υλικό των διαλέξεων και του μαθήματος βρίσκεται στην πλατφόρμα https://elearn.uoc.gr.
Ενδιαφέροντα συμπληρωματικά άρθρα:
Οι θεωρίες συνωμοσίας βλάπτουν,
Ο θάνατος ως δυνατότητα,
What doctors can learn from art,
17/10/18
Εισαγωγή στο μάθημα. Η εμπειρία του να
είσαι γιατρός.
Ι. Μουζάς
24/10/18
Γνωριμία με το Μουσείο- Mεθοδολογία της συγγραφής εργασιών
Ι. Μουζάς – Β. Καμπουρέλλη
31/10/18
Εισαγωγή στη Φιλοσοφία
Κ. Ανδρουλιδάκης
07/11/18
Θέματα και ζητήματα Ηθικής
Κ. Ανδρουλιδάκης
14/11/18
Θέματα και ζητήματα Ηθικής
Κ. Ανδρουλιδάκης
21/11/18
Ο ιατρός-λογοτέχνης Περικλής Σφυρίδης
Ι. Μουζάς
28/11/18
Ο νευρολόγος-λογοτέχνης Oliver Sachs
Ι. Ζαγανάς
05/12/18
Εγκέφαλος και Τέχνη
Ι. Τσιαούσης
12/12/18
Το βίωμα της ασθένειας στη λογοτεχνία
Μ. Καραμάνου
19/12/18
Γλώσσα και κοινωνικότητα. Εξελικτικές υποθέσεις για την αρχιτεκτονική της νόησης στον Homo sapiens
Αλ. Καλοκαιρινός
Αφηγηματική ιατρική και αρχαίο θέατρο
Β. Καμπουρέλλη